Retencja lekiem na suszę

Wpływ na możliwość gromadzenia ( retencjonowania ) wody na danej powierzchni mają dwa czynniki: antropogeniczne oraz naturalne. Na zdolność retencyjną zlewni oddziałuje rodzaj gleby oraz teren, na którym one się znajdują, sposób eksploatacji tego obszaru oraz jego zagospodarowania oraz rozkład hydrotechniczny zlewni.

Z powodu znacznego udziału małej retencji wzrasta potencjał retencyjny zlewni, dzięki czemu hamuje obieg wody i zapobiega utarcie biogenów, jak również poprawia jakość wody. Procesy te umożliwiają lokalne zgromadzenie nadmiaru wody w celu wykorzystania jej podczas okresu suszy.

Kluczowa jest tutaj retencja glebowa, czyli możliwość magazynowania wody przez profil glebowy. W dużym stopniu kształtowana jest za sprawą działań nietechnicznych, takich jak działania planistyczne oraz agromelioracyjne, których zadaniem jest podwyższenie pojemności wodnej gleb.

Roztwór glebowy ( woda wraz ze składnikami mineralnymi w niej rozpuszczonymi ) to jedna z 3 części gleby ( wraz z powietrzem w porach oraz częścią szkieletową ). To właśnie w tej części zachodzą różne procesy glebowe, dzięki którym możliwe jest zachowania życia biologicznego gleby i rozwój fauny i flory.

Woda glebowa zasilana jest deszczem, nasiąkaniem z dolnych warstw glebowych, sztucznym nawadnianiem oraz poprzez zatrzymywanie pary wodnej. Z kolei na jej utratę wpływa przesiąkanie jej w niższe warstwy gleby, spływy naziemny i podziemny oraz ewapotranspiracja.

Dla rolnika najbardziej istotne będą te czynniki, które mają największy wpływ na potencjał gleby do magazynowania wody, decydują o ruchu poziomym oraz pionowym w profilu glebowym oraz „zarządzają” dostępnością wody dla roślin. Retencja glebowa, czyli obszar, w którym gromadzona jest woda znajduje się w obszarze nienasyconym profilu glebowego, powyżej powierzchni wody gruntowej. Wielkość tej powierzchni zależy od struktury, składu oraz rodzaju gleby. Poziom zatrzymanej wody, z której mogą korzystać rośliny powinien oscylować w granicach 15-25l/m² dla gleb sypkich, łatwo przepuszczalnych oraz 50-65l/m² dla zwięzłych, słaboprzepuszczalnych. Stąd też czynności podjęte w celu zwiększenia pojemności wodnej najbardziej przydatne będą na glebach piaszczystych, ponieważ to od dostępności wody na nich zależy jej urodzajność, jak również na glebach słaboprzepuszczalnych, powodując poprawę jej porowatości. Ze względu na dużą przepuszczalność, gleby piaszczyste mają bardzo mała zdolność do zatrzymywania wody. Z kolei gleby ciężkie mają słabą przepuszczalność. Dobrze przeprowadzone działania agromelioracyjne oraz agrotechniczne mogą poprawić strukturę gleby i powiększyć jej zdolność retencyjną nawet o 20l/m².

W celu określenia stanu retencji glebowej i jej szacunkowych zdolności jej poprawy powinno się zweryfikować kilka kluczowych parametrów podłoża i terenu. Do najważniejszych należy położenie, zagospodarowanie i eksploatacja terenu, rodzaj gleby i stan jej nasycenia wodą, poziom wód gruntowych oraz sposób jej nawadniania. Zagospodarowanie oraz eksploatacja terenu, co wiąże się bezpośrednio z rodzajem uprawy, poprzez ewapotrranspirację wpływa na utratę wody z profilu glebowego. Sposób dostarczania wody na danym obszarze ma wpływa na tworzenie się spływów naziemnych oraz podziemnych ( czyli poziomego ruchy wody, który może zarówno wodę dostarczać, jak i prowadzić do jej odpływu. Na poziom retencji glebowej wpływa tak samo jej typ, zawartość próchnicy ( części pylastych i ilastych ) jak i sposób jej użytkowania.

Wśród działań nietechnicznych, które mają wpływ na zwiększenie i kształtowanie się retencji glebowej, czyli metod agromelioracyjnych możemy zaliczyć:

– poprawa struktury gleby

– zwiększenie zawartości próchnicy

– wzrost zasilania z pokładów wód podziemnych

– płodozmian

– uprawa poplonów.

W przypadku gleb ciężkich, poprawę stanu retencji glebowej można uzyskać poprzez zabiegi, których zdaniem jest zwiększenie „luźności” gleby i stworzenie lepszego otoczenia dla głębszego ukorzenienia się rośliny. I tak :

– orka z pogłębiaczem wykorzystywana jest do rozdrobnienia zwartej warstwy, która znajduje się zaraz pod warstwą orną, podeszwa płużna zmniejsza poziom przenikania w dolne partie wody oraz korzeni roślin,

– orka melioracyjna stosowana głównie na obszarach o zdegradowanej ( wadliwej ) budowie profilu glebowego,

– spulchnianie stosowane jest na glebach posiadających słabą miąższość próchnicy, w celu rozdrobnienia słabo przepuszczalnego podłoża,

– kretowanie, którego celem jest rozbicie zwartego podglebia, równocześnie tworząc kanału usprawniające przepływ wody do systemów drenarskich.

Oczywiście nie możemy zapomnieć o wapnowaniu, które poprawia strukturę fizyczną gleby i wpływa na zwiększenie zdolności zatrzymywania wody. W najbardziej optymalnych warunkach posłużenie się odpowiedni technikami agromelioracji może prowadzić do wzrostu retencyjności o 20-50l/m² w glebach zwięzłych.

Zabiegi te wraz z drenowaniem gleby umożliwiają pogłębienie oraz rozwój systemu korzeniowego, jednocześnie zwiększając aktywną warstwę profilu glebowego. To w tym miejscu zbiera się woda kapilarna, która tworzy stosowanie dużą retencję glebową.

Na glebach piaszczystych, gdzie woda w szybkim tempie przemieszcza się  w głąb profilu, gromadzenie wody wiąże się ze zwiększeniem właściwości sorpcyjnych gleby. Bardzo dobry wpływ ma tu wprowadzenie roślin głęboko korzeniących się oraz nawożenie mineralne i organiczne. Nie można tez pominąć dobrego wpływu orki melioracyjnej, stosowanie płodozmianów i mulczowanie.

Opracowane na podstawie materiałów dostępnych na www.malaretencja.pl