Wpływ zmian klimatu na produkcję rolną

• Jak zmienia się klimat na przestrzeni ostatnich lat
• Gwałtowne zjawiska pogodowe zdarzają się coraz częściej

Jak dotąd zawsze zakładano, że klimat to wieloletni zbiór warunków meteorologicznych z danego obszaru z wieloletnich obserwacji. Najkrótszym okresem branym pod uwagę w celu zilustrowania klimatu był okres 30 lat. Dodatkowo zakładano, że w najbliższych latach klimat nie ulegnie diametralnej zmianie w stosunku do okresu poprzedzającego. Niestety, w chwili obecnej odnoszenie się do wcześniej przyjętych założeń nie pozwala w ten sam sposób na charakteryzowanie klimatu. Biorąc pod uwagę poprzednie lata, nie uwzględniając panującego, wzrostowego trendu globalnej temperatury, nie jesteśmy już w stanie definiować warunków klimatycznych dla rolnictwa. Bardziej miarodajne są prognozy oparte na średnich rocznych wartościach temperatur. W Polsce trend ten wynosi 0,3^⁰C na dekadę. Jeżeli ten proces utrzyma się na to wraz ze wzrostem globalnej temperatury występowanie zjawisk takich jak susze, upały czy gwałtowne deszcze będzie coraz częstsze. Za wzrostem temperatur idzie również zwiększone parowanie roślin i gruntu, co wpłynie na ograniczenie dostępnej wody opadowej dla roślin.

Do zjawisk pogodowych bezpośrednio związanych ze zmianami klimatu zaliczamy nawalne deszcze, gradobicia czy huraganowe wiatry. Coraz częściej ich występowanie rejestrujemy również w Polsce. Licząc od roku 2005 mieliśmy kilkanaście takich przypadków, w których prędkość wiatru przekraczała 30-35 m/s. Wraz z huraganami zwiększyło się również występowanie trąb powietrznych, w których wiatr wieje z prędkością 30-120 m/s. 3 dekady temu zjawiska te występowały 1-2 razy do roku, tak w drugiej dekadzie XXI w. było ich już 7-20 rocznie. Silne wiatry oraz trąby powietrzne powodują ogromne szkody lokalnie w uprawach, jak i w niszcząc budynki czy linie energetyczne, tym samym stwarzając zagrożenie dla produkcji żywności.

Zbyt duże nagromadzenie gazów cieplarnianych w atmosferze prowadzi do zatrzymania większej ilości ciepła na powierzchni Ziemi, co skutkuje wzrostem średniej temperatury atmosfery. Głównym efektem wyższej średniej rocznej temperatury powietrza dla rolnictwa jest wydłużony okres wegetacyjny. Dłuższy okres wegetacyjny stwarza większe możliwości produkcyjne, a także dywersyfikację upraw na danym obszarze. Dlatego też dłuższy okres wegetacyjny może być pozytywnym skutkiem ocieplenia klimatu. Jednak będzie on korzystny tylko i wyłącznie w przypadku, gdy uprawy będą miały zapewnione odpowiednie warunki wilgotnościowe w związku z odpowiednim rozkładem opadów atmosferycznych i nawadnianiem. Dotyczy to głównie roślin ciepłolubnych, więcej ciepła przyspieszy ich rozwój i w efekcie będą możliwe szybsze zbiory. Jednak w przypadku ozimin skrócone okresy międzyfazowe wpłyną na zmniejszenie przyrostu ich biomasy, szczególnie w przypadku wystąpienia suszy. Wyższe temperatury sprzyjają występowaniu fal upałów. Niesie to za sobą pogłębianie się problemów z występowaniem niedoborów wody i większe straty suszowe. Częściej występujące fale upałów ograniczają możliwość prac polowych, a także wpływają na efektywność produkcji zwierzęcej, co wiąże się z koniecznością schładzania budynków inwentarskich.

W przypadku Polski wielkość i rozkład opadów atmosferycznych w dużej mierze zależą od ukształtowana terenu. Średnia roczna suma opadów wynosi niespełna 600 mm, jednak dla przykładu dla części środkowych kształtuje się ona na poziomie 500 mm, pomorza 800 mm, a w przypadku południa i gór jest to już 1000 mm. Najwyższe sumy opadów przypadają na miesiące letnie, najmniejsze w miesiącach zimowych. Jednak wg prognoz trzeba zacząć brać pod uwagę zmiany cyklu opadowego, który może odwrócić sumy opadów zima-lato. Zakłada się, że suma opadów w kolejnych okresach będzie większa w zimie niż w lecie.

Bardziej intensywne opady, z punktu widzenia rolnictwa, niosą za sobą negatywne skutki, mianowicie deficytem wody związanym z dłuższymi okresami z niedoborem lub brakiem opadów, a także poddanie gleby erozji wodnej i zwiększenie wymywania składników mineralnych z gleby. Z kolei zmniejszenie letnich sum opadów prowadzi do ograniczenia zapasów wody pochodzących z opadów atmosferycznych możliwych do wykorzystania przez rośliny. Wyższe temperatury zwiększają parowania, zarówno z gleby jak i z roślin, dlatego zwiększy się ich podatność na warunki suszy.